Ochrona sygnalistów to pojęcie odnoszące się do działań podejmowanych w celu zapewnienia bezpieczeństwa osobom, które zgłaszają nieprawidłowości, nadużycia lub nielegalne działania w organizacji lub instytucji, w której pracują.
Często sygnaliści narażeni są na represje ze strony osób, których działania ujawniają, dlatego ważne jest, aby zapewnić im ochronę przed odwetem lub dyskryminacją. Ochrona ta może przybrać różne formy, takie jak anonimowe zgłaszanie nieprawidłowości, poufne traktowanie informacji przekazanych przez sygnalistów, a także zapewnienie im wsparcia psychologicznego i prawnego.
W wielu krajach istnieją przepisy prawne regulujące ochronę sygnalistów, a także specjalne programy i instytucje, które zajmują się ich ochroną i udzielaniem pomocy w przypadku represji lub działań odwetowych.
Kogo dotyczy ochrona sygnalistów
W Polsce ochrona sygnalistów regulowana jest ustawą o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa z dnia 26 kwietnia 2019 roku, która weszła w życie 16 lipca 2019 roku. Ustawa ta określa zasady ochrony osób zgłaszających nieprawidłowości w sektorze publicznym i prywatnym, w tym pracowników, członków organów nadzorczych, udziałowców i innych osób zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej.
Osoby, które dokonują zgłoszenia nieprawidłowości, a także ich bliscy, są chronione przed represjami ze strony pracodawców lub innych osób, których działania zostały ujawnione. Ustawa gwarantuje m.in. ochronę przed zwolnieniem, zmniejszeniem wynagrodzenia, degradacją, dyskryminacją, a także przed wszelkimi formami represji, w tym groźbami, nękanie i szantażem.
Ustawa reguluje także kwestie związane z anonimowym zgłaszaniem nieprawidłowości oraz poufnym traktowaniem informacji przekazywanych przez sygnalistów. Zgodnie z ustawą, osoby dokonujące zgłoszeń mają prawo do zachowania poufności swojego tożsamości, a informacje przekazywane przez sygnalistów nie mogą być udostępniane bez ich zgody.
W przypadku naruszenia praw sygnalisty, ta osoba ma prawo do ochrony prawnej i uzyskania odszkodowania za poniesione straty. W Polsce istnieją również specjalne instytucje, takie jak Państwowa Inspekcja Pracy czy Rzecznik Praw Obywatelskich, które zajmują się ochroną sygnalistów i udzielaniem pomocy w przypadku naruszenia ich praw.
Warto zaznaczyć, że ochrona sygnalistów dotyczy nie tylko sektora publicznego, ale także prywatnego, w tym firm i korporacji. W takim przypadku, wewnętrzne regulacje przedsiębiorstwa powinny określać zasady postępowania w przypadku zgłoszeń nieprawidłowości oraz procedury ochrony sygnalistów.
Ochrona sygnalistów RCL
RCL to skrót od ang. “Retaliation and Compliance Law” (prawo dotyczące represji i przestrzegania przepisów), które odnosi się do ustawy Sarbanes-Oxley Act (SOX) z 2002 roku, uchwalonej w Stanach Zjednoczonych po aferze finansowej firmy Enron.
SOX wprowadziła szereg przepisów dotyczących ochrony sygnalistów w sektorze finansowym i rynkach kapitałowych. Ustawa ta reguluje kwestie związane z anonimowym zgłaszaniem nieprawidłowości, poufnym traktowaniem informacji przekazywanych przez sygnalistów oraz zapobieganiem represjom ze strony pracodawców.
Ochrona sygnalistów
Konkretnie, SOX wymaga od spółek publicznych ustanowienia procedur pozwalających na zgłaszanie nieprawidłowości wewnętrznie oraz ujawnienie ich organom nadzorczym i organom państwowym. Ponadto, ustawodawstwo to wprowadza kary za naruszenie zasad ochrony sygnalistów oraz represje za zastraszanie, dyskryminację lub zwalnianie sygnalistów.
W ramach ochrony sygnalistów RCL, sygnaliści mają prawo do ochrony przed represjami ze strony pracodawców, w tym przed zwolnieniem, zmniejszeniem wynagrodzenia, nękanie i szantażem. Ustawa ta nakłada również obowiązek na pracodawców, aby zapobiegać represjom oraz aby zwalczać przypadki ich występowania.
W Stanach Zjednoczonych funkcjonuje specjalna agencja, czyli Departament Pracy (ang. U.S. Department of Labor), która zajmuje się ochroną sygnalistów i egzekwuje przepisy związane z RCL. Osoby, których prawa zostały naruszone, mają prawo do zgłoszenia tego faktu do Departamentu Pracy i uzyskania pomocy w dochodzeniu swoich praw.
Wniosek wynika z powyższego, że ochrona sygnalistów związana z RCL jest szczególnie ważna w sektorze finansowym i rynkach kapitałowych, a w Stanach Zjednoczonych jest uregulowana szczególną ustawą.
Szkolenie w zakresie ochrony sygnalistów
Szkolenie z zakresu ochrony sygnalistów ma na celu przygotowanie pracowników do rozpoznawania nieprawidłowości w pracy i umiejętności prawidłowego reagowania w przypadku ich wystąpienia. Celem szkolenia jest także zapoznanie uczestników z przepisami prawa dotyczącymi ochrony sygnalistów oraz zasadami postępowania w przypadku zgłaszania nieprawidłowości.
W ramach szkolenia omawiane są m.in. tematy takie jak:
- Pojęcie sygnalisty oraz rodzaje nieprawidłowości, które można zgłaszać.
- Zasady ochrony sygnalistów, w tym prawa i obowiązki pracowników oraz pracodawców.
- Procedury zgłaszania nieprawidłowości, w tym anonimowe zgłaszanie i poufne traktowanie informacji.
- Zagrożenia dla sygnalistów oraz sposoby zapobiegania represjom i dyskryminacji.
- Ład korporacyjny i etyka biznesu.
- Wewnętrzne procedury w przypadku zgłaszania nieprawidłowości oraz rola instytucji zajmujących się ochroną sygnalistów.
Szkolenie z zakresu ochrony sygnalistów jest szczególnie ważne dla osób zatrudnionych w sektorze publicznym, gdzie często występują przypadki nieprawidłowości i nadużyć. Jednakże, jest to także istotne dla pracowników sektora prywatnego, ponieważ zachowanie standardów etycznych i prawnych jest kluczowe dla utrzymania dobrego wizerunku firmy oraz przestrzegania przepisów prawa.
W zależności od potrzeb i specyfiki danej organizacji, szkolenie może mieć formę wykładów, warsztatów, symulacji czy też szkoleń online. Istotne jest, aby szkolenie było skuteczne i adekwatne do potrzeb uczestników oraz aby uwzględniało aktualne przepisy prawne dotyczące ochrony sygnalistów.
